Box 3 (weer) op de schop

Op 6 juni 2024 heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan in een vijftal box 3 zaken. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat het huidige box 3-stelsel onvoldoende rekening houdt met het werkelijk rendement en dat de overheid deze omissie moet aanpassen.

Werkelijk rendement omvat alle resultaten die gedurende het jaar zijn behaald, waaronder (ongerealiseerde) waardestijgingen van onder andere onroerende zaken en vakantiewoningen. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de op peildatum aanwezige vermogensbestanddelen, maar ook naar vermogensbestanddelen die gedurende het jaar zijn verworven en vervreemd. Behoudens financieringslasten komen kosten en lasten niet in mindering op het werkelijk rendement.

De overheid is nu aan zet om praktische invulling te geven aan deze baanbrekende uitspraken. De staatssecretaris van Financiën heeft aangegeven 8 weken nodig te hebben om de uitspraken en de impact daarvan te kunnen beoordelen en duidelijkheid te kunnen verschaffen. Tot die tijd is het voor belastingplichtigen niet noodzakelijk of verplicht om actie te ondernemen.

Bekend is dat het ministerie van Financiën de afgelopen periode met diverse partijen zoals aangiftesoftwareleveranciers heeft gewerkt aan een (digitaal) formulier om het werkelijke rendement te kunnen uitvragen. De verwachting is dan ook dat aan de hand van dit formulier en de aangepaste aangiftesoftware de afwikkeling van de box 3 inkomstenbelastingaanslagen geregeld zal gaan worden. De box 3 belasting op basis van het werkelijk rendement kan voor de jaren tot 2024 nooit tot een hogere aanslag inkomstenbelasting leiden dan op basis van het forfaitaire stelsel.

Geschiedenis box 3

Het oorspronkelijke stelsel van de inkomstenbelasting in box 3, dat sinds 1 januari 2017 van kracht was, belastte het voordeel uit sparen en beleggen op basis van een fictief (forfaitair) rendement. Dit rendement was gebaseerd op gemiddelde rendementen en een veronderstelde beleggingsmix.

In het befaamde Kerstarrest (december 2021) oordeelde de Hoge Raad dat het fictieve (forfaitaire) rendement in strijd was met de bescherming van eigendomsrechten en het discriminatieverbod wanneer dit rendement hoger was dan het werkelijke rendement.

Als reactie hierop is door de overheid voor de jaren 2017 tot en met 2022 de Herstelwet ingevoerd en voor de jaren vanaf 2023 tot inwerkingtreding van het nieuwe box 3 stelsel (verwacht in 2027) de Overbruggingswet. Deze wetten benaderen het forfaitaire rendement voor banktegoeden via het werkelijk op spaarsaldi behaalde rendement. Voor overige bezittingen, zoals beleggingen, zijn in de Herstelwet geen wijzigingen doorgevoerd en bleef de systematiek om tot het forfaitaire rendement te komen gelijk.

Recente uitspraken Hoge Raad

Op 6 juni 2024 heeft de Hoge Raad in een vijftal zaken uitspraak gedaan over de Herstelwet (“Uitspraken”) die eveneens van toepassing zijn op de Overbruggingswet. Deze Uitspraken behandelen de vraag of het werkelijke rendement moet worden toegepast en hoe dit moet worden ingevuld en de vraag of er door de overheid een rentevergoeding moet worden verstrekt.

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de Herstelwet onvoldoende rechtsherstel biedt voor de categorie “overige bezittingen”, zoals vastgoed, aandelen en beleggingen, wanneer het werkelijke rendement lager is dan het forfaitaire rendement. Dit betekent dat voor deze categorie aangesloten moet worden bij het werkelijk behaalde rendement.

Volgens de Hoge Raad omvat het werkelijke rendement het volledige vermogen, inclusief banktegoeden en inflatiewinst. Zowel gerealiseerde als niet-gerealiseerde positieve en negatieve waardeveranderingen behoren tot het werkelijke rendement en moeten worden meegenomen. Kosten mogen niet worden afgetrokken, behalve financieringskosten.

Het werkelijk rendement gaat niet alleen uit van de vermogensbestanddelen zoals die op peildatum (1 januari van elk jaar) aanwezig zijn maar ook van tussentijds gerealiseerde resultaten. Te denken aan effecten- of bitcoin transacties die gedurende het jaar hebben plaatsgevonden, ook de resultaten die daarmee zijn behaald moeten worden meegenomen voor de vaststelling van het werkelijk rendement. Bij de berekening van het werkelijke rendement voor een bepaald jaar hoeft en mag geen rekening worden gehouden met positieve en negatieve rendementen uit andere jaren.

Wat nu?

Het is nu aan het ministerie van Financiën om invulling te geven aan de Uitspraken. Ze zullen moeten uitwerken hoe het werkelijk rendement in de praktijk moet worden vastgesteld en hoe het fiscale systeem hierop dient te worden aangepast. De staatssecretaris van Financiën verwacht hier acht weken voor nodig te hebben. Hij heeft aangegeven dat van belastingplichtige nu geen actie wordt vereist.

Bekend is dat het ministerie van Financiën de afgelopen periode met diverse partijen zoals software leveranciers heeft gewerkt aan aanpassingen aan de software en een digitaal formulier ‘Opgaaf Werkelijk Rendement’. De verwachting is dat de afwikkeling van de bezwaarschriften en aanslagen inkomstenbelasting zal plaatsvinden aan de hand van dit formulier.

Mocht je interesse hebben om de Uitspraken te lezen, hieronder hebben wij de links opgenomen. Vanzelfsprekend houden we je op de hoogte van verdere ontwikkelingen.

Vragen?

Neem contact op met één van onze specialisten.

Arno Biemans
Mail mij

Albert de Jager
Mail mij

Gert-Jan Post
Mail mij

Alexander Houtman
Mail mij