De oorlog in Oekraïne, de als gevolg daarvan geldende handelsrestricties tegen Rusland, de sterk stijgende gasprijzen: we leven in bijzondere tijden. Consumenten maken thuis de balans op: voor sommigen wordt het steeds moeilijker om rond te komen. Ook ondernemers ondervinden de gevolgen van de situatie in de wereld aan den lijve. Grondstoffen zijn niet of moeilijker verkrijgbaar. Leveranciers verhogen hun prijzen. Energiekosten rijzen de pand uit. Vroeg of laat merken ondernemers dat ze hun verplichtingen naar wederpartijen niet meer kunnen nakomen. In ieder geval niet meer tegen de voorwaarden die ze (soms jaren terug) overeen kwamen.

Onvoorziene omstandigheden

Een beroep op overmacht; dat kan een optie zijn, al geldt wel dat een beroep op overmacht alleen slaagt wanneer nakoming tijdelijk dan wel blijvend onmogelijk is. Van onmogelijkheid is vaak geen sprake; de kosten zijn alleen gigantisch gestegen. Nakomen lukt wel, maar is verlieslatend. Artikel 6:258 BW faciliteert een beroep op onvoorziene omstandigheden. De rechter kan verzocht worden om een of meerdere bepalingen uit een contract te wijzigen of geheel dan wel gedeeltelijk te ontbinden, als ongewijzigde instandhouding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet mag worden verwacht. De ervaring leert dat de grenzen aan deze redelijkheidstoets hoog liggen en de rechter daarin terughoudend is. Professionele partijen worden geacht om gewijzigde marktomstandigheden en de daaraan verbonden risico’s, in hun contract te hebben verdisconteerd.

Hardship-clausule

Om dergelijke situaties het hoofd te kunnen bieden, is het raadzaam een zogenoemde “hardship-clausule” – ook wel eens “loyalty clause” genoemd – in je contract op te nemen. Een dergelijke bepaling verplicht partijen tot heronderhandeling van (een deel van) het contract in het geval (één van de) partijen met onvoorziene omstandigheden geconfronteerd wordt. Het verdient aanbeveling om al vooraf gezamenlijk te definiëren wat onder een dergelijke, wezenlijke wijziging in de omstandigheden, moet worden verstaan. Dwingende wet- en regelgeving bijvoorbeeld, of import- en exportrestricties vanuit de overheid. Wat te denken van een explosieve stijging van de energie- en grondstofkosten. Via een dergelijke bepaling kun je, jouw wederpartij verplichten met elkaar om tafel te gaan en te overleggen/na te denken over een gewijzigde uitvoering van het contract. Kom je, ondanks de verplichte heronderhandeling, toch niet tot overeenstemming met je wederpartij, dan kun je de rechter alsnog om wijziging of ontbinding van (een deel van) de overeenkomst verzoeken op grond van artikel 6:258 BW.